Jeszcze do niedawna na polach i łąkach można było codziennie obserwować stadka bażantów. Z reguły jeden pięknie ubarwiony koguty- samiec bażanta, dumnie paradował wokół stadka kilku, mniej kolorowych, ale równie ciekawych samic. Miesiąc maj 2024r rozpoczął się piękną pogodą. Słoneczna majówka sprzyjała odpoczynkowi na łonie natury. Niejeden z nas, okres ten spędził aktywnie, odbywając wielokilometrowe wycieczki rowerowe. Podczas majówki w polach i na łąkach dało się jeszcze zauważyć koguty z samicami, ale stadka były już mniej liczne niż jeszcze w kwietniu. To naturalne bo w maju zaczyna się ważny okres w życiu bażantów.
Na przedwiośniu w marcu, kiedy dzień staje się coraz dłuższy, a promienienie słoneczne coraz mocniej zaczynają ogrzewać ziemię, przyroda budzi się z zimowego snu. Rusza wegetacja wszelkich roślin. W tym okresie bażanty zaczynają rozdzielać się z zimowych stad i rozchodzić się po terenie. Samce bażantów zajmują swoje rewiry i co rusz zaczynają do siebie zwoływać samice. Bażant jest gatunkiem poligamicznym, więc jeden kogut tworzy wokół siebie harem kilku samic. To ile przysposobi do siebie samic zależy od jego cech osobniczych i liczebności gatunku na danym terenie. Im bardziej witalny- mocny koguty tym więcej samic jest w stanie wokół siebie zgromadzić.
O witalności samca bażanta "w oczach" samicy świadczą następujące cechy:
Wszystkie te cechy koguta powodują, że bażancice dołączają do haremu. Jednak dla samca bażanta, jest to dopiero połowa sukcesu. Jego celem jest bowiem przekazanie swoich genów na kolejne pokolenia. Kogut musi być silny i zdrowy, aby był w stanie pokryć na czas wszystkie samice w haremie. W między czasie skupia się on również na odganianiu rywali- innych samców, którzy będą próbowali odbić mu pojedyncze samice albo wręcz odbić cały harem.
Samice przy tym są "dość skore" do zmiany partnera albowiem kogut posiadający w swoim haremie przed dłuższy czas dużą liczbę samic na skutek zmęczenia staje się mniej aktywny. Natomiast samiec, który posiada mniejszy harem samic lub do tej pory nie posiadał ich wcale, jest bardzo aktywny.
Często można zobaczyć na polu jak samiec bażanta, wykonuje taniec godowy wokół samic. Ustawia się bokiem do jednej z nich, unosi ogon do góry, stroszy wszystkie pióra i z głową nisko, szurając prawie skrzydłem po ziemi próbuje przysunąć się do samicy. Oczywiście bażant nie rozkłada ogona tak jak robi to paw, ale sama scena tańca godowego u bażantów jest niezwykle atrakcyjnym widowiskiem. Często odbywane tańce godowe upewniają samice w haremie, że kogut jest cały czas na siłach do aktywnego uczestnictwa w tokach. Jest to bardzo ważny element życia społecznego bażantów gdyż, gwarantuje samicy, że każde zniesione przez nią jajo będzie zapłodnione, a to zwiększy jej sukces lęgowy.
Bażancice zaczynają znosić jaja do gniazda, na przełomie marca i kwietnia. O tym terminie w głównym stopniu decyduje długość dnia, a w mniejszym stopniu może mieć też wpływ teren na jakim bażanty przebywają. Jeśli bowiem samica więcej czasu w tym okresie spędza w terenach zakrzaczonych, górzystych wówczas okres nieśności może zacząć się nieco później. Samica do gniazda składa kilkanaście jaj, ale nie robi tego od razu. Jaja bażanta to mniej więcej połowa wielkości jaja kurzego. Pierwsze jajka składa w odstępach nawet co 2-3 dni dopiero później znosi co je 1-2 dni. W szczytowym okresie jest to mniej więcej 7 jajek na 10 dni. Okres nieśności to dla organizmu samicy duży wysiłek, dlatego intensywność nieśności w dużej mierze zależy od bazy żerowej, a szczególnie dostępności białka zwierzęcego w otoczeniu. Jeśli w okresie nieśności dni będą deszczowe zimne, ilość i aktywność owadów będzie niska, a co za tym idzie pokarm będzie mniej bogaty w białko zwierzęce. W konsekwencji tego okres nieśności wydłuży się o kilka dni. Ten sam bażant z haremem 2 samic. Taki widok w maju świadczy o wysokiej kondycji samca bażanta. W okresie nieśności samica pozostaje aktywna społecznie i stara się przebywać w obecności koguta. Nie jest konieczne jednak regularne krycie samicy przez samca, jednak powinno odbywać się nie rzadziej niż 1 raz w tygdoniu. To w biologii gatunków ptaków poligamicznych, nie tylko bażantów, jest najważniejsze, aby wysiłek związany ze znoszeniem i wysiadywaniem jaj nie poszedł na marne.
W tym momencie dochodzimy do sedna niniejszego artykułu. Po okresie nieśności, gdy gniazdo jest już pełne jaj, samica bażanta siada na jajach. W tym okresie towarzystwo koguta jest już dla niej niepożądane. Jej gniazdo jest dokładnie schowane w zaroślach, tak aby również samiec jej tam nie przeszkadzał. Pomimo tego, że jaja znoszone są przez wiele dni (od zniesienia pierwszego do ostatniego jaja może upłynąć nawet miesiąc) proces inkubacji rozpoczyna się we wszystkich jajach w jednym momencie, to znaczy, gdy samica ogrzeje je swoim ciałem. Samica bażanta zasiada na gnieździe praktycznie w bezruchu i rzadko (raz dziennie) schodzi na krótko z niego, aby się posilić. Raz rozpoczęta inkubacja jaj nie może bowiem zostać przerwana, dlatego właśnie w maju bażantów na polach widać mniej. To prawda, widać koguty, ale już praktycznie bez kur. Kury bażantów siedzą na jajach. Już niedługo, pod koniec maja (inkubacja trwa 25 dni) wprawni obserwatorzy przyrody będą mogli podziwiać niezwykłe widoki, bażancice wodzące po łąkach i polach małe bażanciki.
W środowisku naturalnym jest to niestety częste zjawisko i stanowi duży problem dla wszystkich gatunków gniazdujących na ziemi. Często bowiem może dojść do zniszczenia gniazda bażanta lub kuropatwy.
Zniszczenia gniazd bażantów najczęściej powodowane są przez:
Bażancica, która straciła lub porzuciła gniazdo i sama przeżyła, np. atak drapieżnika, wówczas w krótkim czasie ponownie przystępuje do toków i zakłada nowe, tzw. drugie gniazdo. Do gniazda tego składa już mniej jaj i zdarza się, że w tych gniazdach znajdują się jaja niezapłodnione. Dzieje, się tak dlatego, że samica może nie spotkać samca zanim zacznie znosić jaja i wówczas jajo jest nieskutecznie zapłodnione przez stare nasienie przechowywane jeszcze w organizmie samicy. Samotna samica np. w połowie maja jest dla samców wciąż gotowych do toków bardzo atrakcyjnym obiektem zainteresowania, dlatego do ponownego pokrycia samicy z reguły dochodzi bardzo szybko. Zdarza się, że i drugie gniazdo zostanie stracone i może dojść do założenia trzeciego jeszcze mniej licznego gniazda. Dlatego widuje się w terenie samice bażantów prowadzące kilkudniowe pisklęta bażanta nawet pod koniec sierpnia.
Prowadząc hodowlę bażantów i uczestniczyliśmy w tysiącach akcji wypuszczania naszych bażantów w środowisko naturalne. Wsiedlając te ptaki od wielu lat zauważyliśmy, że koniec maja i czerwiec to doskonały okres do wsiedlania kur bażantów w celu wzmocnienia dzikiej populacji. W tym okresie zdecydowana większość dzikich samic bażanta albo siedzi jeszcze na jajach, albo prowadza już młode. W tym czasie koguty pozostają jeszcze aktywne i z "utęsknieniem" wypatrują samic, które po straceniu gniazda nie pogardzą towarzystwem adoratora. Podczas wypuszczania kur bażantów w tym okresie daje się zauważyć, że gdy tylko jakaś kura zapiszczy opuszczając klatkę, natychmiast pojawiają się dzikie koguty z okolicy. Podekscytowanie i stęsknione samce nie zwracają często nawet uwagi na obecność ludzi i podlatują bardzo blisko. Daje to pewność, że koguty szybko zaopiekują się przybyszkami z hodowli. W naszej hodowli bażantów i kuropatw jest to okres gdy kończymy już fazę reprodukcji i prowadzimy sprzedaż bażantów i kuropatw do zasiedleń. Stanowią one doskonały materiał gdyż są to doświadczone ptaki jednoroczne, które od razu po wypuszczeniu przystąpią do zakładania gniazda. W okresie tym, baza żerowa dla nich jest bardzo obfita, a dzięki bujnej roślinności szybko znajdą kryjówkę na założenie gniazda. Będzie to tak zwane "drugie gniazdo".
Mamy nadzieję, że informacje zawarte w tym artykule są przydatne dla Was i pozwolą wielu miłośnikom przyrody spojrzeć z większą interesownością na piękne bażanty żyjące na naszych polach. Już niedługo opiszemy dalszą część tej niezwykłej przyrodniczej przygody i opiszemy jak małe pisklęta muszą sobie radzić w naturalnym środowisku już od pierwszego dnia życia.